Anakart Üzerinde Yer ALan BirimLer

ANAKART ÜZERİNDE YER ALAN BİRİMLER
1- YONGA SETİ (CHIPSET)
YONGA SETİ (CHIPSET) anakartın beynini oluşturan devrelerdir. Bunlara bilgisayarın trafik polisleri de diyebiliriz. PC’nin içindeki birimlerin arasındaki veri akışını denetler. Veri akışı, bilgisayarın pek çok parçasının işlemesi ve performansı açısından çok önemlidir. Yonga seti de bilgisayarın kalitesi, özellikleri ve hızı üzerinde en önemli etkiye sahip bileşenlerden biridir. Eski sistemlerde bilgisayarın farklı bileşen ve işlevlerini, çok sayıda yonga denetlerdi. Yeni sistemlerde hem maliyeti düşürmek, hem tasarımı basitleştirmek, hem de daha iyi uyumluluk sağlamak için bu yongalar tek bir yonga seti olarak düzenlendi. Günümüzde en yaygın yonga setleri Intel tarafından üretilmektedir. Intel kendi yonga setlerini , bunların desteklediği veri yolu teknolojilerini de temsil edecek şekilde PCIset, AGPset olarak da adlandırır. Diğer yonga seti üreticileri; SiS (Silicon Integrated Systems), Ali(Acer LAbc. Inc.), OPTI, VIA’dır.
Yonga setleri, işlemci ile I/O aygıtları arsında işlem görürler.


Yonga setlerine ilave olarak;
440 LX
En önemli özelliği AGP desteği oldu.
440 EX
Özellikle celeron işlemciler için tasarlandı. AGP, UltraDMA/33, USB ve 66MHz SDRAM desteği vardır.

440 BX
1998 yılında üretilen bu yonga seti ile bus hızı 100 MHz sınırına taşındı. Ayrıca AGP2X, 100MHz SDIMM, ACPI bu yonga seti ile geliştirildi. Bu yonga seti ile işlemci arasında 100/66MHz FSB hızı ile iletişim gerçekleştirilebilir.


İ820
Hub mimari özelliğini taşıyan bu yonga seti ile bir çok yeni özellik geliştirilmiştir. Bu hub, temel üç çip olan;
MCH (Memory Controller Hub),
ICH (I/O Controller Hub)
FWH (Firmware Cıntroller Hub) bileşenlerinden oluşur.
İşlemci ile 100/133 MHZ hızı ile saniyede 1 GB veri transferi yapılabilir.
AGP hızı 4X’e çıkarılmıştır.

850
Bu yonga seti P4’ler için tasarlandı. En önemli özellikleri;
- 400 MHz sistem bus hızı
- Çift RDRAM bellek kanalları
- 1,5 Volt AGP 4X desteği
- Çift USB kontrolcüsü
- Çift Ultra ATA/100 kontrolcüleri


Güney Köprüsü (South Bridge- MCH (Memory Controller Hub))

DMA kontrolcüsü, AGP, grafik yolu, MCH ile hem belleğe hem de işlemciye doğrudan bağlıdır.

Kuzey Köprüsü (North Bridge- ICH2 (I/O Controller Hub2))

PCI veri yolları, disk kontrolcüleri, USB kontrolcüleri, Ses, Seri I/O, kesme kontrolcüleri, zamanlayıcılar (timers), LAN kontrolcüleri bağlıdır.


Anakart nasıl çalışır?
Ana kart veri akışını düzenler. Bir yandan verilerin ana belleğe ulaşmasını sağlarken diğer yandan fa ana bellekteki verilerin diğer aygıtlara ulaşmasını sağlar. Ana bellek, bilgisayarın işleyeceği komutların yer aldığı kısımdır. İşlemci herhangi bir veri çağrıda bulunduğunda, ana bellekler ilgili veriyi bulur ve sistem veri yolu aracılığı ile belleğe gönderir. İşlemci kendisine gönderilen işlemleri bitirdikten sonra, işlediği verileri tekrar ana belleğe gönderir. Ana bellek ise bu verileri ya saklamak için sabit diske ya da görüntülemek için ekran kartına gönderir.




1- Veri Yolu
Bilgisayarın bir bileşeninden diğerine verileri iletmek için kullanılan devrelere veriyolu (bus) denir. Tipik bir bilgisayar iki temel veri yolu kullanır. Bunlardan birincisi sistem veri yolu (System Bus, local Bus, FSB (Frontside Bus))dur. Anakart üzerindeki bileşenler arasındaki veri yollarıdır. Doğrudan işlemciye ve sistem belleğine bağlanan yoldur. İkincisi ise anakarta takılan kartların işlemci ve belleğe erişebilmelerini sağlayan genişleme yuvalarıdır. ISA, PCI slotları köprüler aracılığı ile sisteme bağlanırlar.

Bellek ve işlemcilerin hızları arttıkça bunların veri yollarını ayırmak büyük bir önem kazanıyordu. Standart sistem veri yolu DIB (Dual Indenpendent Bus) ile değiştirildi. DIB, standart sistem veri yolunu front side bus (FSB), back side bus olarak ayırdı.

Tüm veri yolları iki bölümden oluşur; adres veri yolu ve standart veri yolu. Standart veri yolu pcde yapılan işlemlerle ilgili verileri aktarırken , adres veri yolu ise verilerin nerelere gideceğini belirler.

Bir veri yolunun kapasitesi önemlidir. Çünkü bir seferde ne kadar veri transfer edilebileceğini belirler. Örneğin 16 bitlik bir veri yolu 16 bit, 32 bitlik bir veri yolu 32 bit veri transfer eder. Her veri yolunun MHz cinsinden bir frekansı (saat hızı) vardır.

Veri yolları teknolojisi her geçen gün hızla gelişmektedir.
Bilgisayar Sistemlerinde kullanılan veri yolları şu şekilde incelenebilir;
A- Eski kuşak sistemlerde kullanılan veri yolları
a. 8 bit veri yolu
b. ISA veri yolu
c. MCA veri yolu
d. EISA veri yolu
e. VESA veri yolu
f. PCI-X veri yolu
g. CNR veri yolu
h. AMR veri yolu
B- Yeni kuşak sistemlerde kullanılan veri yolları
a. Firewire (IEEE1394 ) veri yolu
b. USB veri yolu
c. AGP veri yolu
d. Mini PCI veri yolu
e. PCI Express veri yolu
f. PCI veri yolu
g. SCSI veri yolu
h. IDE veri yolu
i. s****l ATA veri yolu
C- Ortak veri yolları
a. Bellek veri yolu
b. Sistem veri yolu (FSB)
c. Cache veri yolu

Yaygın olarak kullanılanlar incelenecektir.

ISA veri yolu
(Industry Standart Architecture) Anakartın kenarına yakın yerde bulunan siyah ve uzun kart yuvasıdır. 1984 yılında 8 bitten 16 bite çıkarılmıştır.

PCI veri yolu
(Peripheral Component Interconnect) 1990 yılının başlarında Intel firması tarafından geliştirildi. PCI veri yoluna bağlanan cihazlar doğrudan sistem belleğine erişirler. PCI veri yolu önceleri 32 bit bant genişliğinde 33 MHzde ((32/8)x33000=132000(132 MBps)) çalışıyordu. Günümüzde ise 64 bit 133 MHz de ((64/8)x133000=1064000) çalışmaktadır.

Tak ve Çalıştır (Plug and Play) (PnP)

Takılan bir donanımın sistem tarafından otomatik olarak tanınmasıdır. Intel firması tarafından PCI kartlar için 1995 yılında geliştirildi.

AGP (Accelerated Graphics Port)
Intel firması tarafından geliştirilen AGP; işlemci, bellek ve grafik kontrolcüsü arasında daha hızlı ve daha büyük 3D veri blokları iletmek için tasarlanmıştır.
AGP neden hızlıdır?

a- 32 bit veri yolu ile 66 MHzde çalışır. Bu demektir ki saniyede 66 milyon kere 32 biti transfer edebilir. Transfer hızı 4X, 8X,16X modlarında artar.
b- Anakart üzerinde bir tane AGP slotu bulunur ve bu veri yolu başka aygıtlarca paylaşılamaz.
c- AGP daha hızlı çalışmak için “pipeline” teknolojisi kullanır. Bu teknoloji verileri toplu olarak işletir.
d- AGP ayrıca 8 bit adres yolu da kullanır. Dolayısıyla bir yandan veri işlenirken bir yandan da adreslenebilir.

PCMCIA
(Personal Computer Memory Card Association) Dizüstü bilgisayarlar için kullanılır. Tip1(3.3mm) , tip2 (5mm), tip3 (10.5 mm kalınlığındadır.) olmak üzere üç çeşittir. ,

USB veri yolu
(Universal s****l Bus) USB1.0 , USB 1.1, USB 2.0 olmak üzere üç çeşittir. Bir USB kablosu en fazla 5 metre olabilir. Eğer USB Hub kullanılırsa bu uzunluk 30 metreye kadar çıkabilir.
USB kablosunun içinde dört tane ince hat bulunur. Bunlardan ikisi veri, biri +5V, diğrei ise topraktır.

IEEE1394 Firewire
Bu arabirim 400Mbps ile 1200 Mbps arasında bir bant genişliğine sahiptir. Aynı yol üzerinden 63 aygıt bağlanabilir. Ancak pahalı bir sistemdir.

Sadece iki donanım aygıtını birbirine bağlayan veri yoluna “port” denir.

Seri Portlar (Com 1 ve Com 2)
Seri port, bir asenkron port olup bir anda sadece bir biti yollayabilir. Seri port DB9 veya DB25 olarak anılmakla beraber RS-232C olarak standartlaşmıştır. Bu kısaltmadaki D harfi portun dik olarak durması ile oluşan şekli temsil eder. 9 ve 25 ise pin sayılarıdır. Seri porta fare, modem, çizici bağlanabilir ve seri bağlantı yapılabilir.

Paralel Port
Çoğunlukla yazıcı bağlamak için kullanılan bu porta LPT ismi de verilir.

Klavye ve Mouse Portları
AT/Dın5 portu eski AT sistemlerde kullanılan klavye bağlantısıdır.
PS/2 klavye ve Mouse ait olan bu standartlar IBM tarafından geliştirilmiştir.


(Günümüzde USB port kullanımı yaygınlaşmaktadır.)

RJ 11 Portu
İçinde 4 yada 6 tane kablo olan bu port telefon bağlantısı için kullanılır.

RJ 45 Portu
İçinde 8 tane kablo olan bu port Ethernet kartının bağlantısı için kullanılır.

SCSI Portu
Harddiskleri bağlamak için kullanılır. Biraz pahalıdır.

Ses Kartı Konektörleri
Yeşil; Speaker, mavi; ses girişi, pembe; mikrofon için kullanılır.

VGA Portu
15 pinli olan bu port monitör bağlantısı için kullanılır.

- DMA Kanalları
Doğrudan bellek erişim (Direct Memory Access) kanalları sistem içinde çoğu aygıtın doğrudan bellek ile veri alışverişi için kullandığı yollardır. DMA sayesinde bazı aygıtlar kendi aralarında veri transferi yapıp işlemcinin üzerindeki yükü hafifletirler. Bir bilgisayarda 8 tane DMA kanalı bulunur ve 0 – 7 arası numaralandırılır